De DEEL van de boerderij is te huur voor: trainingen, vergaderingen, workshops, heidagen, etc. (maximaal 25 personen); lezingen en presentaties (maximaal 50 personen).

Het gebruik wordt per dagdeel berekend: één dagdeel €200,-, het tweede dagdeel €150,- en het derde dagdeel €100,- inclusief koffie/thee voor groepen tot een maximum van 15 personen.

De catering wordt verzorgd door 'Catering en Partyservice Van Dam', zie www.cateringenpartyservicevandam.nl/. 

Cultuurhistorische quickscan Vlaminckhorst te Heino (Martijn Horst, erfgoedspecialist)

Het Engelse Werk en Bouwhuisbos

‘Heino is zo mooi gelegen, te midden van schitterende landouwen, uitgestrekte bossen van akkermaalshout, statig opgaande lanen en lommerrijke berceaus, waartussen weide en akkers, vijvers en grachten, die bekoorlijke afwisseling brengen, welke deze plek maken tot een der schoonste van Salland.’ (Pastoor A.E. Rientjes, Uit de geschiedenis van Marke en Schoutampt Heino,  1932)

Een buitenhuis als de Vlaminckhorst hoort in het groen te liggen. Begin achttiende eeuw is door familie Van Tongeren voor het huis een groenstrook in geometrische patronen aangelegd, in lijn met de Franse tuinarchitectuur. De voortuin en lange laan van de Vlaminckhorst dateren uit deze periode en werden ook wel plaisiertuin en plaisierlaan genoemd. Op het perceel ten zuiden van de Vloedgraven werd een sterrebos aangeplant. Dit bos kende een padenstelsel in de vorm van een ster en diende ook voor de jacht. 

Park en bos vormden een groene oase te midden van een goeddeels onontgonnen wildernis. In 1770 vroeg juffrouw Van Tongeren toestemming om een grondstrook langs haar bossen om te mogen zetten in een voetpad, maar dat werd haar geweigerd door de marke, een beheerdersorganisatie van de onontgonnen gronden. De boeren gebruikten deze heidegronden onder meer voor het weiden van hun schapen.

Begin negentiende eeuw zijn park en bos van de Vlaminckhorst omgevormd in Engelse landschapsstijl. Strakke, geometrische patronen maakten plaats voor meer natuurlijke vormen. In de tuin werd een vijver gegraven en door het parkbos kwamen slingerpaden, die om de kleine bouwkampen heenliepen. Het sterrebos werd gekapt en vervangen door hakhout, een houtgewas dat ook nog wat geld in het laatje bracht. 

Het overgrote deel van het zogenaamde Bouwhuisbos achter de Vlaminckhorst bestaat uit eikenhakhout. In 1832 betrof dit maar liefst 8 hectare. Door de natte bodemgesteldheid zijn de boompjes op rabatten (wallen met slootjes ertussen) geplant. Elk voorjaar werd een gedeelte van het hout gekapt. De opkoper van het perceel liet de stammetjes schillen, om de bast als looizuur te verkopen aan leerlooierijen en het restant als brandhout aan bakkerijen. Diverse stobben in het Bouwhuisbos getuigen nog van deze hakhoutcultuur.

Zeldzame Sallandse spieker 

‘Juist als wij de laatste huizen van het dorp voorbij zijn, zien wij op korten afstand links een klein Spijker, de Vlaminkhorst, een bezitting van de Zwolsche familie Rietberg. Dergelijke eenvoudige kleine buitenhuizen, vaak staande op het erf eener boerderij, hadden tal van Zwollenaren ongeveer honderd jaren geleden in de omstreken van Heino en Dalfsen, maar zij waren in den regel niet voor langdurig gebruik gebouwd en gaandeweg zijn zij nagenoeg alle verdwenen en zijn zelfs hun namen in vergetelheid geraakt.’ (Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant, 15 juni 1912)

De Vlaminckhorst is een zeldzaam voorbeeld van een Sallandse spijker of spieker. Waar de plattelandsadel op voorname landhuizen woonde, hielden welgestelde burgers uit steden als Zwolle en Deventer er bescheidener onderkomens in het buitengebied op na. Hier konden de eigenaren even ontsnappen aan de hectiek van de stad en genieten van de frisse buitenlucht. Vaak waren deze buitenhuizen gebouwd bij boerderijen die al langer in hun bezit waren. Het contrast tussen boerderij en burgermanwoning wordt bij de Vlaminckhorst geaccentueerd door de chique Engelse tuin enerzijds en het sobere boerenerf met oude veeschuur en karnhuis anderzijds.

Vanouds was de Vlaminckhorst een pachtboerderij, met huurders als familie Vlaminkhorst, Jalink, Kortstee en Levelink. In 1727 kocht lakenkoopman Lambert Hendrik van Tongeren uit Kampen het goed van weduwe Lamers. Sindsdien in het bijna drie eeuwen in handen van zijn erfgenamen gebleven. In 1816 kwam de Vlaminckhorst in het bezit van de Zwolse notaris en dichter Lubbertus Rietberg (1873-1826). Zijn erfgenaam Lambertus Johannes Rietberg (1870-1924) bracht het een eeuw later tot waarnemend gouverneur van Suriname. De familie woonde in een statig huis aan de huidige burgemeester Van Roijensingel met uitzicht op de Sassenpoort. 

Per rijtuig begaf de familie Rietberg zich af en toe naar de Vlaminckhorst. Vanaf 1881 gebeurde dat per trein via de nieuwe spoorlijn naar Almelo. De pachter haalde de familie op van het station in Heino. Aanvankelijk was de Vlaminckhorst op de plek van het huidige spieker uitgebouwd met een zogenaamde herenkamer, waar de eigenaren tijdens hun verblijf konden verpozen. In 1858 is samen met de verbouwing van de boerderij het huidige spieker met schilddak gebouwd. Rond 1880 en in 1912 volgden uitbreidingen aan de oostelijke zijde van het spieker. 

De Vlaminckhorst fungeerde in feite als vakantiehuis voor de familie Rietberg. Soms werd het tijdelijk verhuurd. De pachter moest het huis ‘schoonhouden en behoorlijk luchten, en voor alles wat zich op de plaats bevindt goed zorgen en oppassen’. Na vertrek van de laatste pachters in 1985 trad een periode van verval in. Henk van der Wal en Nellie Verhoef kochten de Vlaminckhorst in 2015. Dankzij een grondige restauratie is één van de laatste Sallandse spiekers van de ondergang gered.

‘Een gure herfstdag op het land’ - 1817 

De Noordstorm giert, de winden blazen

En huilen om mijn venster heen.

De hagel klettert op de glazen

En smijt mijn bloemperk onder een.

’t Ontstuimig zwerk giet regenstroomen

Op bijna bladerlooze boomen

En dorrend gras, in plassen, neêr.

Een huivring ril mij door de leden,

En ach! De landbekoorlijkheden

Bestaan op ’t eenzaam veld niet meer.

Welaan! den regen dan ontdoken

In ’t stil en need’rig buitenhuis!

En ’t schielijk vlammend rijs ontstoken

In mijn verlaten boekenkluis!

Hier kan ik, bij mijn oude vrinden,

Een zoet en nut gezelschap vinden;

Hier wacht mij voedsel voor den geest;

Hier, bij mijn vuurtje en bij mijn boeken,

Kom vaak mijn zangster mij bezoeken,

En dan, dan vier ik dubbel feest.

Vrij waaij’ de wind dan door het loover!

Vrij stoom’ de lucht in plassen neêr!

‘k Geef aan der Musen wenk mij over,

En ‘k hoor geen storm of regen meer.

Een ander moog, bij stadsvermaken,

Mijn eenzaamheid en stilte laken;

‘k Leef zorgeloos en wel te vreên;

‘k Begeer geen roem en titels tevens,

Maar eenmaal van ’t tooneel des levens

Als nuttig speler af te treên.

(Lubbertus Rietberg, Dichtbloemen)

‘In 1940 was ik als knecht in dienst bij Mans Kortstee. Mans was huurboer en zijn enige liefhebberij was werken. De 10de Mei 1940 werd Nederland overvallen door de Duitse troepen. Om 10 uur waren de Duitsers al in Heino. U mag denken dat dat gelegenheid zou geven om wat te praten en het boerenwerk te vergeten, maar niet met Mans. Wij waren de bieten aan het uitdunnen en de zware bommenwerpers maar vliegen. Als u dan 18-19 jaar bent, is men wel een beetje nieuwsgierig, zo even naar boven kijken. Weet u wat Mans zei? “De bieten zijn op de grond en niet in de lucht”.’ (brief van Jan Westenenk, 1992)

Het landschap rondom de Vlaminckhorst is van hoge cultuurhistorische waarde. Hier is nog te zien hoe onze voorouders vanaf de Middeleeuwen deze streek bewoonbaar maakten. De Vlaminckhorst wordt voor het eerst in 1444 genoemd als onderdeel van het Nyelant. Dit nieuwe land vormde een ontginning aan de oostkant van Heino, waarschijnlijk mogelijk gemaakt door verbeterde afwatering via aanleg van de Vloedgraven.  

De eerste boeren vestigden zich langs de hogere dekzandruggen. Op deze droge zandkoppen verbouwden ze hun graan. Bij de Vlaminckhorst was dat vooral op akker de Haere tegenover de boerderij en de naastgelegen Grote Kamp aan de andere kant van de Vlaminckhorstweg. Bij gebrek aan mest verrijkten de boeren hun akkers ook met plaggen en ander organisch materiaal, waardoor deze bouwkampen in de loop van de eeuwen tot wel een meter zijn opgehoogd. De akkers zijn nog altijd deels omzoomd met houtwallen, die de gewassen beschermden en de boeren hout opleverden. 

Ten oosten van de Vlaminckhorst lagen de graslanden. Hier graasde het melkvee in de zomer. De lage delen langs de Vloedgraven waren in gebruik als hooiland. Richting het zuiden lagen de gemeenschappelijke heidegronden, waar de boeren tot in de 19de eeuw hun schapen lieten weiden. Mogelijk is de gerestaureerde houten schuur naast de boerderij nog als stalling voor de schapen in gebruik geweest. Vanaf ongeveer 1880 verschoof het accent op de Vlaminckhorst, zoals elders, van akkerbouw naar veeteelt. Door grootschalige importen kelderden de graanprijzen en voerden de boeren hun rogge en andere gewassen voortaan aan de koeien en varkens. Het unieke houten karnhuisje naast de Vlaminckhorst is nog een restant van deze omwenteling.

Bijzonder landschapselement is verder de Vlaminckhorstweg, een zogenaamde holle weg. Onder eindeloze paardenhoeven en wagenwielen verstoof het mulle zand van dergelijke wegen en kwam goeddeels in de begroeide bermen terecht, waardoor deze steeds hoger werden. De Vlaminckhorstweg sluit aan op de minstens zo oude Lemelerveldseweg, onderdeel van de vroegere Zandsteeg die over de hogere zandgronden via Laag Zuthem naar Zwolle liep.

Open dag op De Vlaminckhorst 8 juni onder het motto: cultureel erfgoed geef je door!

In de Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant van 4 mei 1932 lezen we:  “Morgen wordt alhier een groot nationaal zangconcours gehouden op het landgoed ‘De Vlaminckhorst’. Dit concours is uitgeschreven door de gemengde zangvereniging ‘Advendo‘ alhier, ter gelegenheid van het 12 ½ -jarig bestaan. Aan dit concours zullen deelnemen pl.m. 800 zangers van 14 verenigingen. […] Het terrein, gelegen in het midden van de bosschen, is reeds zoo goed als geheel in orde gebracht. Een mooie muziektent is geplaatst, met daarbuiten de noodige zitplaatsen voor ’t publiek, alsmede eenige tenten voor jury, enz. Verder is een groote consumptietent geplaatst. […] Hedenavond te zeven uur zal de officieele opening geschieden door den heer A. van Sonsbeeck, burgemeester van Heino, op het terrein.”

Het zijn de aanvangswoorden van de aankondiging van de openingsavond van een verrassend groots opgezet zangconcours in de dertiger jaren in Heino op deze historische plek; een voor die tijd cultureel evenement van importantie.

Met een knipoog naar toen wordt nu, ruim 80 jaar later, op erve De Vlaminckhorst een ‘open dag’ gehouden op een moment dat de restauratie bijna is voltooid.

Gevarieerd programma
Er is een gevarieerd en informatief programma samengesteld met voor elk wat wils. U kunt korte inleidingen bijwonen over de geschiedenis van de Vlaminckhorst, de ontwikkeling van het landschap of over het proces van restauratie en verduurzaming.

De fotoclub Heino presenteert een overzicht van de bouwval die het was tot het huidige resultaat. U kunt rondkijken op het erf, spreken met de restaurateurs van bouwbedrijf Hoppen, of deelnemen aan een rondleiding door de Engelse tuin en ook van nabij het resultaat bekijken van de laanbeplanting en het herstel van bosranden en bos, waaraan het Van Hemert Fonds, onder beheer van het SBNL Natuurfonds, een bijdrage heeft geleverd .  

Verder zijn de Bijenvereniging Heino e.o., heemkundevereniging Omheining, Stichting Duurzaam Heino en heemkunde kruidentuin Allegaardje present.

Het geheel wordt afgewisseld met zang en muziek en afgesloten met een concert om 15.30 uur door Heino Vocaal en Ons Genoegen zoals dat ook heeft plaatsgevonden in 1932.

U bent van harte welkom op deze open dag!

Natuurlijk is er een ludieke garderobe, zijn er toiletten (inclusief een invalidentoilet), is er een intiem keukentje en veel licht dat van boven komt!  

De deel van de boerderij is in gebruik - tafels, stoelen, beamer, wifi, en veel licht dat van buiten door het raam .. alles compleet!